Włókno konopne - jak powstaje i dlaczego jest tak cenne

Jak pokazują najnowsze badania konopie zostały udomowione 12,000 lat temu w tym samym czasie co pszenica, co oznacza, że były jedną z pierwszych roślin uprawianych przez człowieka. Jednak rozwój tkanin konopnych nastąpił dopiero na początku epoki żelaza. Właściwości psychoaktywne i lecznicze konopi sprawiły, że jej uprawa rozprzestrzeniła się na całą Europę i Azję. Wraz z nastaniem ery kolonialnej konopie trafiły do obu Ameryk, a w Chile uprawiano je z powodzeniem już w XVI wieku.

Znane postacie takie jak George Washington, Thomas Jefferson i Andrew Jackson uprawiały konopie do celów przemysłowych i dopiero w latach trzydziestych XX wieku uprawa tej rośliny została zabroniona w Stanach Zjednoczonych a potem w większości krajów. Producenci papieru, bawełny i tkanin syntetycznych w Ameryce obawiali się przewagi konkurencyjnej tej tkaniny i celowo powiązali ją z psychoaktywną marihuaną, aby zabronić jej uprawy.

W XVII wieku włókna konopne wykorzystywane były do produkcji lin i sznurów albo żagli. Konopie stanowiły jeden z najważniejszych surowców europejskiego przemysłu tekstylnego do XVIII wieku. Od momentu w którym wreszcie uwolniono hodowlę konopi włóknistych powraca zainteresowanie ich uprawą na włókna, które uznane są za niezwykle rozciągliwe i wytrzymałe.

Włókno konopne - jak się je pozyskuje?

Surowcem, z którego pozyskuje się włókno konopne jest słoma konopna. Słomę po skoszeniu poddaje się różnym procesom w celu oddzielenia włókien łykowych od zdrewniałego rdzenia. Jakość, przeznaczenie oraz wartość rynkowa włókna, zależą od wielu czynników.

Włókna łykowe znajdują się na zewnątrz łodygi rośliny, podobnie jak kora i ułożone są naokoło zdrewniałego kanału rdzeniowego, natomiast włókna płowe znajdują się w wnętrzu  łodygi. Poprzez wiązki łyka transportowana jest woda wraz ze składnikami mineralnymi. Włókno konopne dzielimy na:

długie – nadają roślinie wytrzymałość i mierzą od ok 1 do 4,5 metra długości. Długie włókno nadaje się do produkcji przędzy i materiału wysokiej jakości, dlatego jest najcenniejsze dla przemysłu włókienniczego ( w procesie dekortykacji część tych włókien ulega jednak rozerwaniu i zmienia się we włókna krótkie)

krótkie – używane są do produkcji masy papierowej, ściółki dla zwierząt i bioplastików itp.

Chociaż badania nad włóknami konopi są bardzo wczesne, wiemy, że z różnych odmiany konopi produkować można bardzo różne rodzaje włókien. Na metodę produkcji roślin konopi i jakość włókna największy wpływ ma rodzaj zastosowania produktu końcowego.

Na wydajność i jakość włókna ma również wpływ gęstość wysiewu. Większa gęstość wysiewu spowoduje zwiększenie populacji roślin i będzie sprzyjać wzrostowi pionowemu i mniejszemu rozgałęzianiu. To prawdopodobnie spowoduje większą wydajność włókien.

Przez tysiące lat Cannabis sativa była hodowana w dwóch różnych celach. Z jednej strony, selektywnie hodowano ją tak, aby zawierała jak najwięcej psychoaktywnego tetrahydrokannabinolu (THC) i innych składników aktywnychi. Z drugiej strony, tak hodowano Cannabis sativa, aby produkować mocniejsze i lepsze włókna i celowo dążono do zmniejszenia poziomu psychoaktywnego THC. W rezultacie powstały dwie odrębne odmiany Cannabis sativa.

Większość zbiorów konopi na całym świecie pochodzi z roślin żeńskich. Przy czym żeńskie rośliny Cannabis sativa, które zostały wyhodowane do celów tekstylnych, mają bardzo niską zawartość THC i zazwyczaj nie mają wyraźnych, lepkich pąków.

Tkanina konopna - jak powstaje?

Łodygi roślin konopi jak już wspomnieliśmy składają się z dwóch warstw, zewnętrznej z włókien łykowych i wewnętrznej składającej się ze zdrewniałego rdzenia. Do celów włókienniczych wykorzystuje się tylko zewnętrzną warstwę łodygi.

Włókna łykowe można przetworzyć na przędzę. Tkaniny wykonane z przędzy konopnej to doskonały materiał na odzież, który przewyższa bawełnę i tekstylia syntetyczne w wielu parametrach. 

Światowa gospodarka nie korzysta jeszcze z zalet konopi w takim stopniu, w jakim mogłaby. Jednakże, coraz częściej mówi się o współczesnym renesansie tkanin konopnych, który zbliża się coraz szybciej. 

Większość roślin wykorzystywanych do produkcji tkanin konopnych jest zbierana za pomocą specjalnych maszyn, a następnie rośliny te są pozostawiane na polu na 4-6 tygodni aby przeszły przez proces roszenia, co w naturalny sposób ułatwia usuwanie pektyn poprzez wystawienie ich na działanie czynników atmosferycznych, dzięki którym włókna są "sklejone" razem.

Następnie łodygi konopi są formowane w bele, jak siano, a potem używa się młotów lub młyna młotkowego do oddzielenia włóknistej części zewnętrznej rośliny od jej zdrewniałego rdzenia. Oddzielone włókna łykowe są następnie zgrzeblone w pasma i oczyszczone w celu usunięcia zanieczyszczeń. Po tym etapie producenci mogą stosować rozwłóknianie w celu wytworzenia produktów papierniczych, matowanie w celu wytworzenia mat i runa leśnego lub eksplozję parową w celu przekształcenia surowych konopi we włókno nadające się do tkania. Po zakończeniu procesu eksplozji parowej, konopie są gotowe do przędzenia na przędzę i tkania na tekstylia. Na tym etapie już dokładnie zastosowanie mają te same procesy, które są stosowane do produkcji innych tkanin. Przędza konopna jest tkana w "ciasne" tkaniny, które mogą być dalej wykorzystane do wielu celów. 

Tkanina konopna - jakie ma właściwości?

Zatem po przetworzeniu łodyg konopnych na włókna a potem na przędzę otrzymać można tkaninę konopną, która ma fakturę podobną do bawełny, ale w dotyku przypomina bardziej płótno.

Co ważne tkanina konopna nie jest podatna na kurczenie się i jest wysoce odporna na ścieranie. Ponieważ włókna konopne są stosunkowo długie i mocne, tkanina konopna jest bardzo miękka, ale również bardzo trwała. Według niektórych danych tkanina konopna jest trzy razy mocniejsza niż bawełniana.

Tkanina konopna ma właściwości antybakteryjne i jest odporna na promieniowanie UV.

Tkanina konopna charakteryzuje się też tym, że bardzo dobrze "oddycha" i skutecznie ułatwia odprowadzanie wilgoci ze skóry do atmosfery - jest idealna dla gorącego klimatu. Tkanin konopną jest też bardzo łatwo farbować i jest ona bardzo odporna na pleśń, grzyby i potencjalnie szkodliwe mikroby.

Co ciekawe tkanina konopna mięknie z każdym praniem, a jej włókna nie ulegają degradacji nawet po kilkudziesięciu praniach. Tkanina konopna jest nie tylko jest w 100% organiczna ale także może być produkowana w sposób zrównoważony.

Tkanina konopna - wykorzystanie

Podstawowym zastosowaniem tkanin konopnych jest odzież. Tkanina konopna staje się coraz bardziej doceniana za jej korzystne właściwości. Coraz więcej części garderoby produkuje się właśnie z tkaniny konopnej. W szczególności, ten rodzaj tkaniny jest bardzo popularny w przypadku T-shirtów, ponieważ jest odporny na zużycie. Większość bawełnianych koszulek zaczyna się rozciągać lub kurczyć albo rozpadać po porównywalnie kilku praniach, koszulki konopne zachowują swój kształt i integralność przez lata.

Ponadto, ten rodzaj tkaniny może być również stosowany w różnych tekstyliach konopnych. Ponownie, domowe tekstylia wykonane z tej substancji są bardziej popularne - tkaniny konopne używa się do produkcji obrusów, tapicerki i ręczników. 
Tkanina konopna szczególnie sprawdza się w przypadku konopnych ręczników, gdyż są one wyjątkowo chłonne i trwałe.  Podczas gdy pościel konopna może mieć właściwości antyseptyczne podobnie jak konopne koce i kołdry.

Powszechne są mieszanki bawełny i konopi, a także często spotyka się połączenie konopi z jedwabiem. Mieszanie konopi z innymi włóknami może sprawić, że tkanina będzie bardziej miękka, a jednocześnie pozostanie trwała.

Dziś największym producentem tkanin konopnych są Chiny -  około 70 procent światowej produkcji. Jednak z powodu pobłażliwego traktowania tam prawa pracy i przepisów ochrony środowiska, nigdy nie mamy pewności czy konopie wyprodukowane w tym kraju są przyjazne dla środowiska i nietoksyczne. Francja jest kolejnym największym producentem, następnie Austria, Chile i Wielka Brytania.

Zobacz niezwykły film o tym, jak w Chinach wygląda dziś produkcja tkanin konopnych - od rośliny do tkaniny

Produkcja włókien konopnych jest prostsza i bardziej wydajna niż produkcja bawełny. Dopóki ustawodawstwo dotyczące hodowli konopi nie stanie się bardziej rozsądne, tkaniny konopne nie zostaną na szerszą skalę powszechną alternatywą dla bawełny.

Tkanina konopna - jak jej produkcja wpływa na środowisko?

Produkcja tkaniny konopnej jest z natury zrównoważona ekologicznie, o czym świadczy fakt, że ludzie produkują tkaniny konopne od tysięcy lat, nie ponosząc żadnych większych strat ekologicznych.

Jednak kiedy tkanina konopna jest produkowana na większą skalę, nie jest jasne, czy wszyscy producenci tej tkaniny przestrzegają tych samych zrównoważonych procesów uprawy i produkcji, które są niezbędne do utrzymania ekologicznej produkcji tkaniny konopnej.

Naukowcy zauważyli, że produkcja tej substancji wymaga mniej ziemi niż bawełna, a także uwalnia mniej toksycznych substancji do gleby i całego ekosystemu.

Konopie są również uważane za surowiec o ujemnym bilansie węglowym, co oznacza, że pochłaniają więcej dwutlenku węgla niż go produkują. Produkcja tej rośliny wymaga bardzo niewielu pestycydów i nie wymaga stosowania herbicydów. Z drugiej strony, wskazuje się, że produkcja konopi może wymagać więcej azotu niż uprawa bawełny.

Tkaniny konopne - dostępne certyfikaty

Możliwe jest posiadanie certyfikowanej tkaniny konopnej jako organicznej w ramach Unii Europejskiej, istnieje kilka różnych niezależnych organizacji, które certyfikują tkaniny konopne po ich pełnym przetworzeniu.

Global Organic Textile Standard (GOTS) certyfikuje tylko tkaniny, które są w co najmniej 70 procentach organiczne, a wszystkie barwniki i inne materiały użyte w tkaninie również muszą spełnić surowe normy środowiskowe, aby otrzymać certyfikat GOTS.

Inna organizacja o nazwie Ecocert certyfikuje tkaniny konopne swoim pożądanym logo OCS 100 tylko wtedy, gdy zawierają one co najmniej 95 procent składników organicznych.