Jelita są nie tylko naszym drugim mózgiem, ale też centralnym narządem sygnalizacji kannabinoidowej

Jelitowy układ nerwowy (ENS) to dwie cienkie warstwy ponad 100 milionów komórek nerwowych wyściełających przewód pokarmowy od przełyku do odbytnicy. I właśnie za sprawą tego jelitowego układu nerwowego jelita nazywane są drugim mózgiem człowieka.

W jaki sposób jelita komunikują się z mózgiem? 

Jelita komunikują się z mózgiem, uwalniając hormony do krwiobiegu, które w ciągu około 10 minut sygnalizują o głodzie. Jelita mają bardziej bezpośrednie połączenie z mózgiem, pozwalające przesyłać sygnały w ciągu zaledwie kilku sekund.

W 2010 roku neurobiolog Diego Bohórquez z Duke University w Północnej Karolinie dokonał ciekawego odkrycia na temat komórek enteroendokrynnych. Są to komórki znajdujące się w wyściółce jelita, wytwarzające hormony, pobudzające trawienie i tłumiące głód. Bohórquez zauważył pod mikroskopem, że przypominają one synapsy, których neurony używają do komunikowania się ze sobą. Okazało się, że sygnał jest wysłany przez nerw błędny, który biegnie z jelita do pnia mózgu. Pod wpływem tego działania komórki enteroendokrynne wydzielały glutaminian - neuroprzekaźnik związany z zapachem i smakiem, który neurony wychwytują w ciągu 100 milisekund.

Od czasów starożytnych wyciągi z konopi były stosowane w chorobach układu pokarmowego, bólach brzucha,  biegunkach i nudnościach. Dzięki nauce, dzisiaj wiemy, że przewód pokarmowy obejmuje i wyraża wszystkie składniki ECS. Receptory kannabinoidowe i ich endogenne ligandy, endokannabinoidy, uczestniczą w regulacji motoryki przewodu pokarmowego, wydzielaniu i utrzymaniu integralności bariery nabłonkowej. Co więcej ECS uczestniczy w aktywacji receptorów TRPV1, PPARα, GPR55, które są ważnymi uczestnikami działań kannabinoidów w jelitach i krytycznie determinują przebieg zapalenia jelit i raka okrężnicy.

Okazuje się, że układ pokarmowy jest bardzo mocno związany z układem ECS.

Kannabinoidy wpływają bezpośrednio na perystaltykę jelit, poprzez aktywację receptorów CB1 obecnych na neuronach jelitowych. Aktywacja receptorów CB1 prowadzi do hamowania uwalniania acetylocholiny, co w konsekwencji powoduje zmniejszenie kurczliwości mięśni gładkich jelita i perystaltyki.

Istnieją dowody na to, że kannabinoidy odgrywają ważną rolę w regulacji wydzielania żołądkowego i jelitowego u gryzoni i ludzi. Kannabinoidy zmniejszają produkcję wydzielania kwasu żołądkowego. Zespół jelita drażliwego (IBS) i dyspepsja czynnościowa to najczęstsze zaburzenia czynnościowe jelit występujące na całym świecie. Te zmiany wraz z zaburzeniem osi jelita-mózg mogą być zaangażowane w rozwój hiperalgezji trzewnej i zaburzeń motoryki. Dominującą obecność receptorów CB1 wzdłuż osi jelita mózg, mogą pozwolić kannabinoidom pozytywnie wpływać na redukcję i tłumienie zaburzeń wzdłuż tej osi. Stres i ból trzewny mogą być również regulowane przez ECS w obrębie OUN. Wiadomo, że chroniczny stres zmniejsza poziomy anandamidu (ale zwiększa się 2-AG) w mózgu oraz do zwrotnego hamowania receptora CB1. Wzrost poziomu endokannabinoidów łagodzi zatem ból trzewny. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) i choroba Leśniowskiego-Crohna (CD)

Przewlekłe stany zapalne przewodu pokarmowego są znane jako nieswoiste zapalenie jelit (IBD) i występują w dwóch głównych postaciach: wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (UC) i chorobie Leśniowskiego-Crohna (CD). Uważa się, że IBD powstaje w wyniku złożonej interakcji mikroflory jelitowej (lub jej produktów) z barierą nabłonkową, w oparciu o podłoże genetyczne i układ odpornościowy gospodarza. Udowodniono, że kannabidiol CBD może również wywierać działanie ochronne na barierę jelitową. Aktywacja receptorów CB2 przez CBD, osłabia nadprodukcję cytokin zapalnych, które wywołują uszkodzenie błony śluzowej okrężnicy.

Kannabinoidy wykazano wywierać antyproliferacyjne działanie na komórki nowotworowe jelita grubego poprzez apoptozę. Obiecujące dane przedkliniczne dotyczące zmniejszenia wzrostu guza przez typowe i atypowe związki kannabinoidowe uzasadniają dalsze badania nad przyczyną deregulacji ECS w kancerogenezie okrężnicy. 

Badania nad homeostazą  układu pokarmowego 

W ciągu ostatnich dziesięcioleci ukazało się wiele badań nad kannabinoidami i roli układu ECS w homeostazie układu pokarmowego.

Naukowcy, scharakteryzowali farmakologiczne działanie kannabinoidów, odkryli ECS ze wszystkimi jego składnikami, wykazali jak aktywacja lub blokada receptorów w różnych miejscach może być pomocna w leczeniu chorób przewodu pokarmowego. Przewód pokarmowy jest jednym z obszarów, w których sygnalizacja kannabinoidowa jest zaangażowana w wiele fizjologicznych i patofizjologicznych mechanizmach regulacyjnych, co jest teraz wyraźnie zrozumiałe. 

Reasumując:

• Układ endokannabinoidowy (ECS) stanowi ważną jednostkę homeostatyczną jelita, która składa się z receptorów kannabinoidowych, ich endogennych ligandów („endokannabinoidów”) oraz ich enzymów syntetyzujących/degradujących.

• Wiele badań potwierdziło, że ECS ma kluczowe znaczenie w kontrolowaniu ruchliwości, wydzielania i integralności śluzówki jelita, a nawet może determinować przebieg zapalenia jelit i raka. ECS reguluje wpływ leków na zaburzenia żołądkowo-jelitowe u ludzi, takie jak zespół jelita drażliwego, choroba zapalna jelit i rak okrężnicy.

• w końcu układ ECS oraz kannabinoidy i ich funkcja komunikacyjna odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu osi jelita - mózg.