Dlaczego ludzie stosowali konopie od tysiącleci?

Identyfikacja poszczególnych składników konopi oraz możliwość uzyskania jej czystych izolatów wiązała się ze znacznym wzrostem zainteresowania naukowego rośliną od 1965 r. Zainteresowanie to zostało wznowione w latach 90 wraz z opisem receptorów kannabinoidowych i identyfikacją endogennego układu kannabinoidowego ECS. Rozpoczyna się nowy i bardziej spójny cykl stosowania pochodnych konopi jako leków, ponieważ skuteczność i bezpieczeństwo leczenia zaczęto potwierdzać naukowo.

Pomimo, iż historia stosowania konopi przez człowieka sięga około 12 tys lat, to badacze wskazują, iż tak naprawdę ta roślina towarzyszyła człowiekowi od zawsze.

Konopie w Chinach

Stosowanie konopi jako leku przez starożytnych Chińczyków zostało opisane w najstarszej na świecie farmakopei, pen-ts'ao ching, która została skompilowana w pierwszym wieku tej ery, ale oparta na tradycjach ustnych przekazywanych od czasów cesarza Shen- Nung, 2.700 pne.

Wskazaniami do stosowania konopi były: bóle reumatyczne, zaparcia jelitowe, zaburzenia żeńskiego układu rozrodczego, malaria i inne. Na początku ery chrześcijańskiej, Hua T'o, twórca chińskiej chirurgii (AD 110–207), używał związku roślinnego, przyjmowanego z winem, do znieczulania pacjentów podczas operacji chirurgicznych. Chińczycy używali nasion konopi do celów medycznych i jako środek przeczyszczający. 

Uznaje się, że nasiona są praktycznie ubogie w tetrahydrokannabinol (THC) czy inne fitokannabinoidy, które są uważane za główny składnik aktywny rośliny. Nasiona zawierają głównie niezbędne kwasy tłuszczowe i białka. Obecnie uważa się, że niektóre z tych kwasów tłuszczowych mają działanie terapeutyczne, takie jak kwas g-linolowy, którego miejscowe stosowanie jest zalecane w przypadku egzemy i łuszczycy, a doustnie w przypadku miażdżycy, osteoporozy, reumatoidalnego zapalenia stawów i innych chorób zapalnych. W Chinach medyczne zastosowanie konopi nigdy nie osiągnęło takiego znaczenia jak w Indiach.

Konopie w Indiach 

W Indiach używanie konopi było szeroko rozpowszechnione, zarówno jako lek, jak i jako narkotyk rekreacyjny. Tak szerokie zastosowanie może wynikać z faktu, że konopie utrzymywały prosty związek z religią, która przypisywała roślinie święte cnoty. Atharva Veda (zbiór świętych tekstów nieznanego autora) wspomina marihuanę jako jeden z pięciu świętych roślin, odnosząc się do niego jako źródło szczęścia, darczyńcy radości i zwiastuna wolności. Stąd używanie konopi stało się częścią licznych rytuałów religijnych w tym regionie.

Psychoaktywne działanie rośliny było dobrze znane w Indiach, być może ze względu na sposób przygotowania do użycia, który obejmował co najmniej trzy preparaty. Najsłabszy typ, Bhang , składa się z suchych liści, z których ostrożnie usuwa się kwiaty. Silniejszy typ, Ganja, przygotowywany jest z kwiatów rośliny żeńskiej. Najsilniejszy z nich to Charas, wykonany wyłącznie z żywicy pokrywającej kwiaty żeńskie. Te formy preparatu gwarantują obecność aktywnych kannabinoidów. Obecnie wiemy, że roślina posiada włoski wydzielnicze, które znajdują się głównie na kwiatach rośliny żeńskiej oraz w mniejszej ilości na liściach. W Indiach medyczne i religijne użycie konopi prawdopodobnie rozpoczęło się razem około 1000 lat pne. 

W jakich schorzeniach stosowano kiedyś konopie? 

Roślina ta była miała wiele zastosowań: przeciwbólowe (nerwobóle, bóle głowy, ból zęba), przeciwdrgawkowe (epilepsja, tężec, wścieklizna), nasenne, uspokajające (lęk, mania, histeria), znieczulające, przeciwzapalne (reumatyzm i inne choroby zapalne), antybiotykowe (stosowana miejscowo przy infekcjach skóry, róży, gruźlicy), przeciwpasożytnicze (robaczki wewnętrzne i zewnętrzne), rozkurczowe (kolka, biegunka), trawienne pobudzające apetyt, moczopędne, afrodyzjak lub anafrodyzjak, przeciwkaszlowe i wykrztuśne (zapalenie oskrzeli, astma).

Dowody wskazują, że Asyryjczycy wykorzystywali roślinę zewnętrznie na obrzęki i siniaki, a wewnętrznie w leczeniu depresji, impotencji, artretyzmu, kamieni nerkowych i „kobiecych dolegliwości”.

W Persji konopie indyjskie były również znane przed erą chrześcijańską. Persowie wiedzieli o dwufazowym efekcie roślin i dokonali wyraźnego rozróżnienia między początkowym efektem euforycznym a późnym efektem dysforycznym. 

Do Europy roślina została przywieziona przez scytyjskich najeźdźców, którzy pochodzili z Azji Środkowej i dotarli w okolice Morza Śródziemnego. W roku 450 p.n.e. Herodot opisał scytyjską ceremonię pogrzebową i stwierdził, że wdychali oni opary ze spalania konopi w celach rytualnych i euforycznych. Opis ten został później potwierdzony przez archeologów, którzy znaleźli zwęglone nasiona konopi w grobowcach scytyjskich na Syberii i w Niemczech.

Co ciekawe archeolodzy znajdowali resztki konopi w grobowcach egipskich, azteckich a także prasłowiańskich. Jedno jest pewne, konopie rozprzestrzeniły się na świat z płaskowyżu tybetańskiego. Z Indii i Chin od początków naszej ery rozprzestrzeniały się najpierw na bliski wschód następnie na tereny afryki.  W Arabii znani lekarze wspominali o marihuanie w swoich medycznych kompendiach, jak Avicena, w roku 1000.  Teksty muzułmańskie wspominają o używaniu marihuany jako środka moczopędnego, trawiennego, przeciw wzdęciowego, „oczyszczającego mózg” i uspokajającego ból uszu. W 1464 roku Ibn al-Badri poinformował, że syn szambelana kalifa cierpiący na padaczkę był leczony skutecznie żywicą roślinną. 

Istnieją doniesienia z początku XIX wieku na temat używania konopi indyjskich przez europejskich lekarzy, zwłaszcza w odniesieniu do używania nasion lub leków homeopatycznych. Jednak skuteczne wprowadzenie konopi indyjskich do medycyny zachodniej nastąpiło dzięki pracom Williana B. O'Shaughnessy'ego, irlandzkiego lekarza, oraz dzięki książce Jacques-Josepha Moreau, francuskiego psychiatry. 

O'Shaughnessy służył w Indiach u Brytyjczyków przez kilka lat i po raz pierwszy zetknął się z używaniem konopi indyjskich w tym kraju. Studiował literaturę na temat rośliny, opisał wiele popularnych preparatów, ocenił jej toksyczność u zwierząt, a później przetestował jej działanie na pacjentach z różnymi patologiami. W 1839 roku opublikował pracę: „ O przygotowaniu konopi indyjskich, czyli gunjah ”, która w pierwszym akapicie ustanawia panoramę stosowania roślin:

„Skutki narkotyczne konopi są powszechnie znane w południowej Afryce, Ameryce Południowej, Turcji, Egipcie, Azji Bliskiego Wschodu, Indiach oraz przyległych terytoriach Malajów, Birmy i Syjamów. We wszystkich tych krajach konopie są używane w różnych formach, przez rozproszonych i zdeprawowanych, jako gotowy środek przyjemnego upojenia. W medycynie ludowej tych narodów znajdujemy ją szeroko wykorzystywaną w wielu uczuciach. Ale w Europie Zachodniej jej użycie jako środka pobudzającego lub jako lekarstwa jest równie nieznane”. 

Moreau używał marihuany w innym celu. Był asystentem lekarza w Charenton Asylum pod Paryżem, a powszechną praktyką terapeutyczną w tym czasie było towarzyszenie pacjentom psychiatrycznym w długich podróżach do egzotycznych i odległych krajów. Podczas tych podróży zauważył, że używanie haszyszu ( żywicy konopnej) było bardzo powszechne wśród Arabów i był pod wrażeniem zaskakujących efektów tej substancji. W Paryżu około 1840 roku Moreau postanowił systematycznie eksperymentować z różnymi preparatami z konopi - najpierw na sobie, a później na swoich uczniach. W rezultacie w 1845 opublikował książkę Du Hachisch et de l'Alienation Mentale: Etudes Psychologiques”, z jednym z najbardziej kompletnych opisów skutków marihuany. 

Moreau wyraźnie stwierdza swój cel: 

„... widziałem w haszyszu, a dokładniej w jego wpływie na zdolności umysłowe, potężną i unikalną metodę badania genezy choroby psychicznej”.

W drugiej połowie XIX wieku w Europie i Stanach Zjednoczonych opublikowano ponad 100 artykułów naukowych na temat terapeutycznej wartości konopi. 

Medyczne wskazania konopi na początku XX wieku zostały podsumowane w Analytic Cyclopedia of Practical Medicine (1924) Sajousa w trzech obszarach: 

1) Uspokajające lub nasenne: w bezsenności, bezsenności starczej, melancholii, manii, delirium tremens, pląsawicy, tężcu, wściekliźnie, katarze siennym, zapaleniu oskrzeli, gruźlicy płuc, kaszlu, porażeniach nerwowych, wolu wytrzeszczowym, skurczu pęcherza i rzeżączkach.

2) Przeciwbólowe: w bólach głowy, migrenie, przemęczeniu oczu, menopauzie, guzach mózgu, tikach douloureux, nerwobólach, wrzodach żołądka, bólach żołądka (niestrawność), stolcu, zapaleniu mnogich nerwów, bólu nie związanym ze zmianami, zaburzeniami macicy, bolesnym miesiączkowaniem, przewlekłym stanem zapalnym, krwotok miesiączkowy, zbliżająca się aborcja, krwotok poporodowy, ostry reumatyzm, egzema, świąd starczy, mrowienie, mrowienie i drętwienie dny moczanowej oraz łagodzenie bólu zębów.

3) Inne zastosowania: w celu poprawy apetytu i trawienia, w przypadku „wyraźnej anoreksji po wyczerpujących chorobach”, nerwic żołądkowych, niestrawności, biegunki, czerwonki, cholery, zapalenia nerek, krwiomoczu, cukrzycy, kołatania serca, zawrotów głowy, atonii seksualnej u kobiet, i impotencja u mężczyzny.

Konopie w XX wieku zostały praktycznie usunięte z nurtu medycznego i terapeutycznego.

Przełomowe odkrycia z lat sześćdziesiątych i dziewięćdziesiątych, na nowo otworzyły możliwości tej rośliny. Rozwój badań wpłynął na rozpoczęcie nowego cyklu stosowania pochodnych konopi jako leków, tym razem bardziej konsekwentnie niż w przeszłości. Struktury związków chemicznych pochodzących z konopi są już doskonale znane, mechanizmy ich działania w układzie nerwowym wyjaśniane są wraz z odkryciem endogennego układu kannabinoidowego, a skuteczność i bezpieczeństwo leczenia są naukowo udowodnione. 

Aktywne składniki konopi są powszechnie stosowane w wielu lekach:

- Sativex , producent: GW Pharmaceuticals Leczenie bólu neuropatycznego i spastyczności u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym (MS); Leczenie przeciwbólowe u dorosłych pacjentów z zaawansowanym nowotworem, którzy odczuwają ból o nasileniu - od umiarkowanego do silnego.

- Dronabinol, producent:  Unimed Pharmaceuticals Leczenie nudności i wymiotów u pacjentów w leczeniu raka; pobudzający apetyt u pacjentów z AIDS; środek przeciwbólowy łagodzący ból neuropatyczny u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.

- Nabilone, producent: Valeant Pharmaceuticals International Leczenie nudności i wymiotów u pacjentów poddawanych leczeniu raka.

- Deksanabinol, producent: Solvay Pharmaceuticals Neuroprotekcyjne (chroni mózg przed uszkodzeniem) do stosowania po operacji kardiochirurgicznej; odzyskać pamięć i inne funkcje na wysokim poziomie po urazowym urazie mózgu (TBI); możliwe przyszłe zastosowanie jako lek przeciwnowotworowy.

- CT3 ( kwas ajulemowy ), producent: Indevus Pharmaceuticals Leczenie spastyczności i bólu neuropatycznego u pacjentów z SM; właściwości przeciwzapalne mogą pomóc złagodzić ból związany z zapaleniem stawów.

- Cannabinor, producent: Pharmos Przeciwzapalne; leczenie bólu przewlekłego z naciskiem na ból neuropatyczny (nerwowy); kontrola pęcherza moczowego.

- HU 308, producent: Pharmos (na licencji Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie)  Leczenie nadciśnienia; przeciwzapalny.

- HU 331, producent: Cayman Chemical Leczenie pamięci, utraty wagi, apetytu, neurodegeneracji, nadzoru guza, znieczulenia i stanów zapalnych.

- Rymonabant / Acomplia, producent: Sanofi-Aventis Przeciw otyłości (reduktor apetytu).

- Taranabant, producent: Merck Przeciw otyłości.

Medyczna marihuana jest uznawana za lek. 

Oprócz leków wymienionych powyżej, za lekarstwo uznaje się medyczną marihuanę.

Osobiście jestem przekonany o właściwościach leczniczych i terapeutycznych wszystkich kannabinoidów zawartych w produktach konopnych. Świat na długą chwilę zapomniał o konopiach, zawierzając syntetycznej chemii, co w moim przekonaniu poskutkowało pojawieniem się wielu chorób XX wieku. Dzisiaj medycyna akademicka coraz śmielej spogląda w stronę konopi, a lekarze i farmaceuci z chęcią chłoną wiedzę o układzie ECS i właściwościach fitokannabinoidów i terpenów.

Źródła:

•  Li HL, Lin H. Archeologiczna i historyczna relacja konopi indyjskich w Chinach. Econ Bot 1974;28(4):437-47.
•  Townn M. Religijne i lecznicze zastosowania konopi w Chinach, Indiach i Tybecie. J Psychoactive Drugs 1981;13(1):23-34.
•  Leson G, Pless P. Olej z nasion konopi i konopi. W: Grotenhermen F, Russo E, wyd. Konopie indyjskie i kannabinoidy. Nowy Jork: The Haworth Integrative Healing Press; 2002. Rozdział 38. s. 411-25.
• Mikuriya TH. Marihuana w medycynie: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Calif Med 1969;110(1):34-40.
•  Aldrich M. Historia marihuany terapeutycznej. W: Mathre ML, wyd. Konopie indyjskie w praktyce medycznej. Jefferson, Karolina Północna: Mc Farland; 1997. s. 35-55.
•  Fankhauser M. Historia marihuany w medycynie zachodniej. W: Grotenhermen F, Russo E, wyd. Konopie indyjskie i kannabinoidy. Nowy Jork: The Haworth Integrative Healing Press; 2002. Rozdział 4. s. 37-51.