Konopie siewne - nie obawiaj się!

Jaka jest przyczyna błędnych przekonań, że wszystkie gatunki konopi mają działanie psychoaktywne? Wszystko przez zakaz uprawy konopi, zniesiony stosunkowo niedawno! W 1937 roku w USA wprowadzono ustawę ,,Marijuana Tax Act’’, w myśl której tak wysoko opodatkowano uprawy konopi, że praktycznie równało się to z zakazem. Celem tej ustawy było oczywiście wyeliminowanie produkcji psychoaktywnej marihuany. Zakaz niestety dotyczył także uprawy gatunków konopi, które nie zawierały psychoaktywnego THC. Za amerykańskim przykładem poszedł niemal cały świat. Dopiero w niespełna trzydzieści lat temu, w 1992 roku zniesiono zakaz uprawy konopi przemysłowych w USA, zawierających minimalne ilości THC.

Od 1996 roku Unia Europejska wspiera oficjalnie przemysł konopny oparty o konopie przemysłowe i ich szerokie wykorzystanie do celów spożywczych i przemysłowych - konopi można np. wytwarzać papier, biopaliwa, cement i tekstylia! A na rynku spożywczym możemy znaleźć setki produktów konopnych, zaczynając od oleju, mąki, nasion, herbaty czy białka konopnego a kończąc na lodach, ciastkach, czy nawet piwie! Konopie siewne służą również do wytwarzania prozdrowotnych olejów z kannabidiolem CBD (zwanych popularnie olejami CBD), które pozbawione działania psychoaktywnego.

Konopie siewne to roślina towarzysząca ludzkości prawie od zawsze - wielu naukowców twierdzi, że jest to najstarsza roślina świata uprawiana od 12 000 lat. Obecnie konopie zostały uznane za nowe superfoods, obok znanych nam dobrze nasion chia, moringi czy alg.

Najbardziej ekologiczne

Pierwszą zaletą uprawy konopi siewnych, jest fakt, że jest to roślina uprawna tylko w niewielkim stopniu atakowana przez chwasty, szkodniki i choroby, przez co nie wymaga stosowania tak wielu pestycydów czy herbicydów. Dlatego w przypadku konopi mamy większą pewność, że w trakcie ich wzrostu nie były stosowane środki ochrony roślin, niż w przypadku większości warzyw i owoców dostępnych w sklepach.

Jest to również roślina mało wymagająca jeśli chodzi o nawożenie. Zapotrzebowanie konopi na potas jest trzy razy mniejsze niż w przypadku innych upraw, np. kukurydzy, dlatego też gleba pozostaje w dobrym stanie dla kolejnych pokoleń i kolejnych upraw, gdyż konopie nie wyciągają z gleby substancji odżywczych. A zatem konopie to najbardziej ekologiczne rośliny uprawne.

Najbardziej prozdrowotne

Konopie siewne są doskonałym źródłem pełnowartościowego białka i aminokwasów, nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6. błonnika pokarmowego, witamin i minerałów. Mają także silne właściwości antyoksydacyjne.

Antyoksydanty, inaczej przeciwutleniacze to związki, które mają zdolność do zapobiegania utleniania czyli oksydacji substancji. Ich bezpośrednim zadaniem jest wspomaganie naturalnych funkcji obronnych komórek ciała człowieka i ich ochrona przed wolnymi rodnikami tlenowymi. Wolne rodniki to cząstki, które powstają w wyniku różnych procesów metabolicznych (np. oddychanie, procesy zapalne), a także są wchłaniane do ustroju z pokarmem i powietrzem. Główną cechą budowy chemicznej wolnych rodników jest to, że posiadają przynajmniej jeden wolny (niesparowany) elektron, przez co stale dążą do przyłączenia się do komórek organizmu (sparowania elektronów). Następstwem tego przyłączenia jest niszczenie błon komórkowych oraz DNA i białek wchodzących w skład enzymów.

Działanie przeciwutleniaczy polega na neutralizacji wolnych rodników przez przyłączenie do nich brakującego elektronu. Po sparowaniu elektronów rodnik przestaje być „wolny” i przestaje dążyć do przyłączenia się do komórek ciała. Zneutralizowane wolne rodniki oraz antyoksydanty są usuwane z organizmu.

Skąd w naszym organizmie biorą się wolne rodniki? Z pożywienia (produkty spożywcze zawierające konserwanty, produkty roślinne, do których uprawy stosowano środki ochrony roślin), leków, chemikaliów, zanieczyszczonego powietrza, dymu papierosowego, promieniowania UV (nadmierne opalanie), stresu, treningów wytrzymałościowych i wielu innych źródeł. W dzisiejszych czasach szczególnie mamy do czynienia z intensywnym napływem wolnych rodników do naszego organizmu, dlatego tak ważne jest codzienne dostarczanie odpowiedniej dawki antyoksydantów z pożywieniem.

Dzięki antyoksydantom, DNA komórek jest chronione przed mutacjami i uszkodzeniami, co za tym idzie-antyoksydanty zapobiegają przedwczesnemu starzeniu się komórek oraz ich przekształcaniem np. w komórki nowotworowe. Można więc powiedzieć, że antyoksydanty uczestniczą w zapobieganiu wielu chorobom, w tym chorobom nowotworowym czy chorobie niedokrwiennej serca.

Do określenia potencjału antyoksydacyjnego produktów spożywczych wykorzystujemy wskaźnik ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity), który określa zdolność do pochłaniania (neutralizowania) reaktywnych form tlenu (wolnych rodników) przez antyoksydanty w próbkach biologicznych.

Przebadanym produktom spożywczym przyznaje się odpowiednią wartość ORAC i na tej podstawie można określić, czy dany produkt jest bogaty w antyoksydanty. Wartość ORAC konopi siewnych plasuje się bardzo wysoko, co oznacza, że roślina ta bogata jest w antyoksydanty, ale jakie konkretnie?

W produktach konopnych znajdziemy witaminę E, beta-karoten, magnez, mangan, cynk witaminy z grupy B oraz kwas gamma linolenowy GLA – wszystkie te składniki mają właściwości przeciwutleniające.

W 100 g nasion konopi to 6 mg witaminy E. Dla porównania w 100 g mąki kukurydzianej jest 0,42 mg, a w pomidorach – 0,54 mg na 100 g. Codzienne spożywanie produktów konopnych może zapewnić dzienne zapotrzebowanie na witaminę E, które średnio wynosi 8-10 mg. Witamina E jest silnym antyoksydantem. Nazywana jest często „witaminą młodości” ze względu na swoje właściwości opóźniające starzenie się organizmu. Należy również zaznaczyć, że jak wszystkie witaminy, witamina E jest składnikiem, którego organizm nie umie samodzielnie zsyntetyzować, dlatego powinna być dostarczana z zewnątrz – najlepiej z naturalnych źródeł, czyli z pożywienia.

Produkty konopne są również źródłem zdrowego tłuszczu, ponieważ witamina E potrzebuje tłuszczu, aby mogła być przyswojona przez organizm człowieka – razem z witaminami A, D i K tworzy grupę witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Witamina E jest również nazywana tokoferolem  ze względu na swoje korzystne działanie na płodność – jej niedobór może powodować problemy z płodnością, szczególnie u mężczyzn.

Antyoksydacyjne działanie witaminy E polega na przeciwdziałaniu oksydacji białek, lipidów i DNA komórek organizmu, a przez to na zapobieganiu ich niszczeniu. W swojej budowie tokoferol zawiera grupę hydroksylową, która chętnie reaguje z wolnymi rodnikami, znajdującymi się w naszym organizmie. Właściwości przeciwutleniające witaminy E są wykorzystywane nie tylko w żywieniu, ale i w kosmetyce, między innymi dlatego z konopi powstaje wiele kosmetyków. To dalej nie koniec właściwości prozdrowotnych tokoferolu. Odpowiednia podaż tej witaminy w codziennej diecie wpływa korzystnie na nasz wzrok, koncentrację, funkcje neurologiczne (zapobiega degeneracji mózgu i nerwów), chroni przed powstawaniem blaszek miażdżycowych, czyli przed rozwojem miażdżycy.

Badania naukowe dowodzą również wpływ witaminy E na zmniejszenie rozwoju chorób neurodegeneracyjnych (choroba Parkinsona czy Alzheimera) oraz na hamowanie rozwoju niektórych nowotworów skóry. Jak widać warto dbać o odpowiednią podaż tej antyoksydacyjnej witaminy, a spożywanie konopi bardzo to ułatwia.

Kolejnym przeciwutleniaczem w produktach konopnych jest beta-karoten, czyli prowitamina A. Na 100 g nasion konopi przypada 6 mg prowitaminy A – jest to ilość porównywalna z ilością beta-karotenu w marchwi (wg różnych źródeł marchew zawiera od 6 do 9 mg beta-karotenu). Prowitamina A w organizmie człowieka przekształca się w swoją aktywną postać, czyli witaminę A. Nieaktywna prowitamina może być dostarczona do organizmu z produktami roślinnymi, natomiast aktywna witamina A – z produktami zwierzęcymi. Po co zatem spożywać formę nieaktywną? Jest to o wiele bezpieczniejsza opcja, ponieważ organizm przekształca w formę aktywną tylko tyle beta-karotenu, ile jest mu potrzebne i nie ma przy tym ryzyka kumulacji nadmiaru aktywnej witaminy A w organizmie.

Właściwości antyoksydacyjne beta-karotenu chronią nasz wzrok, system immunologiczny (odpornościowy) oraz płuca. Badania naukowe dowodzą, że beta-karoten we współpracy z witaminą E i C zapobiega metaplazji komórek płuc. Ponadto zaobserwowano korzystne działanie diety bogatej w prowitaminę A u osób po chemioterapii i radioterapii. Beta-karoten ma również wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu, przez co także zapobiega rozwojowi miażdżycy. Najbardziej znanym działaniem prowitaminy A jest poprawa funkcjonowania narządu wzroku (szczególnie pomaga w poprawie wzroku o zmierzchu).

Cynk jest składnikiem mineralnym, niezbędnym w prawidłowym działaniu organizmu, ale poza jego uczestnictwem w wielu procesach metabolicznych stanowi ważny składnik systemu antyoksydacyjnego organizmu, czyli chroni nas przed działaniem wolnych rodników. 100 g nasion konopi zawiera 6,52 mg cynku. Zapotrzebowanie dzienne na ten pierwiastek wynosi od 10 do 20 mg (w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego). Antyoksydacyjne działanie cynku polega na zabezpieczaniu przed utlenianiem grup sulhydrylowych białek. Ponadto cynk indukuje metalotioneiny, które usuwają oksydanty. Dodatkowo wykazuje działanie synergistyczne z innymi związkami, o właściwościach przeciwutleniających, takimi jak np. witamina E. Od prawidłowego poziomu cynku zależy aktywność enzymów antyoksydacyjnych. Jednym z takich enzymów jest dysmutaza ponadtlenkowa, dzięki której zasady purynowe DNA są chronione przed uszkodzeniami ponadtlenkowymi. W przypadku braku cynku budowa dysmutazy ponadtlenkowej jest niekompletna i enzym ten po prostu nie działa i nie chroni DNA. Uszkodzenia ponadtlenkowe uznawane są za jedną z przyczyn powstawania nowotworów, dlatego tak ważne jest zapobieganie im. Mangan jest pierwiastkiem naturalnie występującym w organizmie i niezbędnym do zachowania jego prawidłowego zdrowia. Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu ważnych enzymów, między innymi wspomnianej już wyżej dysmutazy ponadtlenkowej. Mangan, jako antyoksydant, uczestniczy w usuwaniu szkodliwych produktów ubocznych metabolizmu tlenu, na przykład anionorodnika ponadtlenkowego czy też nadtlenku wodoru.

Olej konopny jest jednym z najlepszych źródeł kwasu GLA. Kwas gammalinolenowy GLA jest wielonienasyconym kwasem tłuszczowym z grupy omega-6. Powstaje on z kwasu linolowego i jest bezpośrednim prekursorem prostaglandyn serii 1 (PGE1) oraz leukotrienów i tromboksanów serii 3 (LT3, TBX3). Dzięki konwersji do PGE1 kwas GLA ma zdolność do obniżania stężenia lipidów w surowicy krwi oraz ma działanie przeciwzapalne i antyproliferacyjne (zapobiegające proliferacji, czyli niekontrolowanemu namnażaniu komórek, np. nowotworowych).

W organizmie ludzkim, z kwasu GLA powstaje również kwas diho-gammalinolenowy DGLA, którego zadaniem jest hamowanie stanów zapalnych i zwalczanie ich objawów (pomaga on m.in. w zapaleniu skóry czy stawów), poszerzanie zbyt wąskich naczyń krwionośnych, regulacja przemiany materii, wzmacnianie układu odpornościowego. Zalet tego kwasu jest o wiele więcej, jednak dziś skupiam się tylko na działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Niezwykle ważną zaletą oleju konopnego jest fakt, że kwas GLA występuje w nim w towarzystwie witaminy E, która ma działanie synergistyczne w stosunku do niego.

Wymienione wyżej substancje o działaniu antyoksydacyjnym, oprócz swojego działania przeciwstarzeniowego i przeciwnowotworowego mają także działanie przeciwmiażdżycowe. Jest to spowodowane faktem, że na procesy powstawania blaszki miażdżycowej wpływ ma nie tylko to jakie tłuszcze spożywamy w codziennej diecie, ale również to czy w organizmie toczy się stan zapalny. Aby blaszka miażdżycowa mogła powstać w ścianie tętnicy, niezbędne jest uszkodzenie śródbłonka tętnicy. Dopiero w miejscu uszkodzenia może rozpocząć się szereg procesów prowadzących do powstania blaszki miażdżycowej. Biorą w tym udział lipoproteiny frakcji LDL (tzw. zły cholesterol). W związku z powyższym w patogenezie miażdżycy istotna jest nie tylko dieta prowadząca do podwyższonego poziomu złego cholesterolu we krwi, ale także dieta uboga w antyoksydanty.

Niedostateczna ilość przeciwutleniaczy sprawia, że nie jesteśmy chronieni przed uszkodzeniem komórek śródbłonka i stanem zapalnym, dlatego indukcja powstawania blaszki miażdżycowej jest ułatwiona. Dlatego też tak ważne jest dostarczanie odpowiedniej ilości antyoksydantów do naszych organizmów każdego dnia.