Konopi czy konopii?
Oto jest pytanie!
Zajmijmy się pisownią słowa "konopie". Należy ono do wyrazów z grupy tzw. pluralia tantum, czyli takich, które występują dziś wyłącznie w liczbie mnogiej. Okazuje się jednak, że w dawnej polszczyźnie istniała forma syngularna, najpierw (ta) konop’ lub (ten) konop’ (z miękkim p’), a później (ta) konopia. Od (ta) konop’ forma dopełniaczowa brzmiała (tej) konopi, od (ten) konop’ – (tego) konopia. Obydwie wersje znalazły się jeszcze w Słowniku języka polskiego (tzw. warszawskim), t. II z 1902 r., s. 445, oraz w Słowniku języka polskiego (tzw. wileńskim) Maurycego Orgelbranda z 1861 r. t. I, s. 519, choć z zastrzeżeniem: częściej w l.mn., konopie.
Ostatecznie upowszechniła się postać pluralna (te) konopie zarówno w znaczeniu ‘jednoroczna roślina zielna pochodząca z Azji’, jak i ‘mocne włókno otrzymywane z łodyg tej rośliny’. Dlaczego? Może dlatego, że istnieją ich gatunki: Cannabis indica i Cannabis sativa, którym to nazwom odpowiadają polskie odpowiedniki konopia indyjska i konopia siewna. Skoro konopia indyjska i konopia siewna, to niewykluczone, że postanowiono, iż jako twór pospolity powinny wejść do obiegu (te) konopie.
Odpowiedzmy wreszcie na pytanie, dlaczego od słowa (te) konopie dopełniacz brzmi (tych) konopi (z jednym i).
Otóż ma to związek z tym, że rzeczownik konopie jako twór rodzimy, stary, podlega regułom gramatyki historycznej. Należy do wyrazów rodzaju niemęskoosobowego miękkotematowych, o czym świadczy jego zakończenie (p’e; i jest tu tylko znakiem zmiękczenia głoski p, a nie samodzielną głoską). Ponieważ rzeczowniki miękkotematowe mają w II przypadku l. mn. końcówkę -i (tylko jedno i), np.goście – gości, konie – koni, gwoździe – gwoździ, gołębie – gołębi,karpie – karpi, jest oczywiste, że także wyraz konopie (jak wspomniałem, jego postać syngularna brzmiała pierwotnie ta konop’, czyli spółgłoska wargowa p była funkcjonalnie miękka, tzn. mianownik miał postać konop, ale przypadki zależne konopi, z konopią; jak karp, ale: karpia, karpiowi itd.) musi podlegać tej samej zasadzie gramatyczno-ortograficznej. Dlatego pisze się konopie – konopi.
Zgodnie więc z regułami pisowni powinniśmy słowo konopie zapisywać w II przypadku przez jedno i – konopi, a wymawiać [konop’e], krótko, a nie: [konopje] z jotą, długo. Wydaje się, że właśnie owa niepoprawna (przedłużona) artykulacja słowa konopie w ustach wielu osób sprawia, że mimowolnie dodają oni w II przypadku do niego drugie i i piszą konopii. Innym powodem ortograficznego uchybienia może być odwoływanie się do wielu innych wyrazów o zakończeniu -pie, np. kopie czy utopie. Te są pochodzenia obcego (łac. copia i fr. utopie), a zatem nie podlegają zasadom gramatyki historycznej. Wymawia się je z jotą [kopja], [utopja], dlatego w odmianie zapisuje przez dwa ii(tych)kopii, (tych) utopii. - napisał Maciej Malinowski, na swoim blogu o poprawnej polszczyźnie.
Daje o sobie znać nasilająca się w polszczyźnie tendencja do tzw. asynchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich. Asynchronicznej, czyli niejednoczesnej - z pierwszym ruchem artykulacyjnym potrzebnym do realizacji spółgłoski wargowej i dopiero po nim następującym ruchem języka ku podniebieniu, w kierunku miękczącego j: konopje, rumja, Lubomja. To taka wymowa "prowokuje" do zapisu przez dwa i: no bo skoro Danii, manii (prześladowczej), to i "konopii", 'Rumii", "Lubomii", "Połomii", "ziemii".
Ale tak w ogóle, przyznajmy, pisownia ii bywa męcząca. W znanym zbiorze wywiadów Magdaleny Jethon "Pani Magdo, Pani pierwszej to powiem" zwierzyłem się z ortograficznej blokady, jaką przeżyłem przed laty przy dedykowaniu swojej książki pewnej Sylwii; ratunkiem stała się wtedy dla mnie formuła z mianownikiem: "Niech Sylwia przyjmie tę książkę na pamiątkę". Dziś, wyrwany nawet z najgłębszego snu, wiedziałbym, że w trzecim i szóstym przypadku imię to trzeba zapisać z dwoma i: Sylwii. - wyjaśnia Jan Miodek w publikacji Gazety Wrocławskiej
Po tym wyczerpujących wyjaśnieniach słynnych językoznawców Jana Miodka i Macieja Malinowskiego - chyba już nikt nie napisze konopi przez dwa "ii".
Prawidłowa pisownia to "konopi" przez jedno "i".
